Ana Sayfa
Antrak Gazetesi
Eski Sayılar
Antrak Ana Sayfası
Yorumlariniz ve Sorularınız için mail adresimiz.


İnternette İlk 
Türk Amatör Telsiz Gazetesi

Temel Elektronik

 

Şahin Küliğ (TA2CCS)
TA2CCS Şahin Küliğ
E-Mail: ta2ccs@antrak.org.tr
 
ÖZEL YARI İLETKEN ELEMANLAR 
VE 
UYGULAMALARI – 5:

Bu ay bir kaç SCR ve DIAC uygulaması anlatacağım. Diğer sayılardan farkıl olarak hepsinin de uygulamaya yönelik olması. Bu tür yarı iletkenler için pek çok uygulama vardır. Fakat hepsini tek tek anlatmak mümkün olamayacağı için arkadaşlarıma piyasada satılan uygulamaya yönelik kitapları tavsiye ederim.

Merak edilen bir konuda verilen "şema"ların çalışıp çalışmadığıdır. Her şema çalış bilir. Tabi ki yanlış çizim yoksa. Tecrübe kazandıkça şemalar çizilirken yapılan hataları da bulabiliyorsunuz. Zaten tecrübe nedir ki? Çalışmamasının bir nedeni de, alınan malzemelerin daha alışta arızalı yada uygun özellikte olmamasıdır. Seçtiğiniz devrede ne kadar az malzeme varsa o kadar başarılı olursunuz. Karışık devreleri hiç mi yapmayacağız diyebilirsiniz. Elbette yaparsınız fakat ne kadar malzeme, o kadar risk demektir. Çok fonksiyonlu devreler için entegre devreleri tavsiye ederim. Mesela güç amfisi yapmak isteyen arkadaşlara transistörlü olanları yerine entegre devreli olanları tavsiye ederim. Uygun soğutucu, güç kaynağı, ve diğer koşulları sağladıktan sonra devreniz çalışacaktır. 

İlk devremiz çevre ısısına göre yada bizim isteğimize göre hızı değişen bir vantilatör. Klimalar yaygınlaştıktan sonra vantilatörler artık pek kullanılmıyor. Fakat soğuk ile başı belada olanlar yada elinde devri ayarız bir vantilatörü olanlar için ilginç bir deneme olabilir. Aslında vantilatör motorlarını asenkron motor içerdikleri için etkin bir devir kontrolü için motora uygulanan voltajı değil frekansı değiştirmek gereklidir. Fakat bu tür motorlarında üzerlerinden geçirilen akımı değiştirerek devirlerini bir miktar değiştirmek mümkündür.

Hatırlayacağınız gibi SCR le tek yönde akım iletiyorlardı. Bu nedenle devrenin elektronik kısmı SCR dahil olmak üzere bir köprü diyot ile beslenmektedir. SCR, köprüden sonra besleme gerilimine doğrudan bağlanmıştır. Bu besleme gerilimi tam doğru gerilim değildir. Tam dalga doğrultulmuş bir dalga şekli vardır. Bunun nedeni SCR nin besleme geriliminden dolayı, besleme geriliminin her sıfır volta düştüğünde kendiliğinden sönmesidir. Aksi taktirde birde SCR yi söndürmek için ilave devreler yapmak gerekir. SCR nin anodunda yaklaşık 315V olacağı için devre çalışırken dikkatli olmak gerekir. 33K lık direnç ve 18 volt luk zener devrenin transistörlü kısmı için gerilim sınırlaması yapmaktadır. Devredeki 50K lık trimpot sadece bir kere olmak üzere, 50K lık potansiyometre ise istenildiği zaman devir ayarı yapmak için kullanılır. Devredeki 100K lık ntc, 250C de 100K direnç göstermektedir. Ortam sıcaklığı yükseldikçe ptc direncini yükseltmekte, bunun sonucu olarak birinci transistörün kollektör gerilimi yükselerek BC170 A transistöründen geçen akım yükselir. Transistörün yükselen akımı emitör voltajını dolaysıyla SCR gata voltajını yükselterek SCR den daha fazla akım geçmesini sağlar ve fan motorunun devri yükselir. Ortam sıcaklığı azaldığında ise tam ters olaylar olur.

Aşağıdaki şekilde ise yine fan motoru hız kontrolü yapılmaktadır. Bu kez SCR yerine Triac kullanılmıştır. Görüldüğü gibi devremiz daha basittir.

Devremizde hız kontrolü hem 250K lık potansiyometre ile elle hem de 100K lık ntc ile otomatik olarak yapılmaktadır. 250K lık potansiyometre nin değeri azaltıldığında Triac daha fazla sürülerek fan motorunun devri arttırılmaktadır. Ortam sıcaklığı yükseldiğinde ise ntc nin direnci azalmaktadır. Bunun sonucu olarak Triac dan geçen akım yükselmekte ve fan motorunun devri yükselmektedir. Isı düştüğünde ise  ntc nin direnci yükselir ve triac dan geçen akımın ortalaması düşerek fan motorunun devrini azaltır.

Devredeki 2 adet 0.1, 150K lık direnç ve RFC (Radio Frequency Chock) devredi triacın her ateşlenmesinden dolayı oluşan gürültünün (radyo alıcılarınızda cızırtı olarak duyulur) dışarı sızmasını önlemek için yapılmış bir filitre düzeneğidir.

Yeni devremiz akkor flamanlı lambaların (enkandasent lambalar) parlaklığını ayarlamak için kullanılır. 200K lık trimpot ön ayarlama, 500K lık potansiyometre sürekli ayarlama için kullanılır. Triac, 10A 400V seçilebilir.

Yukarıda verdiğim devrelerde SCR ler ve Triaclar için soğutucu kulanmaya gerek yoktur. Bu devre elemanları anahtarlama elemanları olduğu için ya ON yada OFF olurlar. Bundan olayı üzerlerinde çok az güç harcanır. 

Bu tür devreler için genel uyarım, devreye gerilim verdiğinizde KESİNLİKLE çıplak elle hiç bir metal parçaya dokunmamanızdır. Çarpılabilirsiniz ki bu da hoş olmaz.
 
 

Önümüzdeki ay görüşmek üzere.