Ana Sayfa
Antrak Gazetesi
Eski Sayılar
Antrak Ana Sayfası
Yorumlariniz ve Sorularınız için mail adresimiz.
 
 
İnternette İlk  
Türk Amatör Telsiz Gazetesi

Temel Elektronik

 
Şahin Küliğ (TA2CCS) 
TA2CCS Şahin Küliğ  
E-Mail: ta2ccs@antrak.org.tr  

Geçen sayıda P ve N tipi yarı iletkenlerin yapısını açıklamaya çalışmıştım. 
Bu ay yarı iletkenlerde akım yönünü açıklayacağım. Bir metal ile yarı 
iletken arasındaki en önemli fark akım taşıyıcıları bakımındandır. 
Metallerde elektronlar tarafından metalin her iki yönünde taşınabilir. 
Bu nedenle metaller Unipolar olarak adlandırılır. Yarı iletkenlerde ise 
farklı iki taşıyıcı tarafından (Boşluklar veya Elektronlar) taşınır. 
Bu nedenle yarı iletkenlere Bipolar adı verilir. 

N Tipi Yarı İletken içinde İletim: 
Aşağıdaki şekilde başlangıçta S anahtarı açıktır. Yarı iletken, oda 
sıcaklığında (T=250C) ısı etkisi ile yaratılan elektron-boşluk çiftlerinin ve 
donör katkı atomlarının oluşturduğu serbest elektronları içerir. Bu pozitif 
ve negatif yükler devamlı hareket halinde olup sağa sola yayılırlar. 
 
 
 
 S anahtarı kapatıldığı zaman, yarı iletkenin her iki bağlantı kontağı 
arasında bir elektrik alanı oluşur. Bu elektrik alanı serbest elektronları 
negatif kutuptan pozitif kutba, boşlukların pozitif kutuptan  negatif 
kutba doğru hareket etmesine neden olur. 
 
 
 
Yarı iletkenin pozitif yüklü olan sağ tarafı kendisine en yakın olan D 
atomundan bir elektronu kendisine çeker.(1) Elektriksel dengesi bozulan 
(pozitif yüklenen ve elektron    – boşluk çifti boşluk – boşluk haline 
dönüşen) D atomu elektronca zengin olan ve kendisine en yakın olan 
C atomunun elektronunu çekerek (2) yeniden dengeli hale gelir. 
(elektron – boşluk çifti yeniden oluşur) Elektriksel dengesi bozulan 
C atomu kendisine en yakın B atomunun elektronunu çekerek dengeli 
hale gelir.(3) Elektriksel dengesi bozulan B atomu kendisine en yakın 
A atomundan bir elektron çekerek yeniden dengeli hale gelir. Dengesi 
bozulan A atomu da elektronca zengin olan bataryanın negatif ucundan 
bir elektron çekerek dengesini sağlar.(4) Bu sırada pozitif uç D 
atomundan yeni bir elektron çekerek yukarıdaki olayların aynı şekilde 
tekrarını sağlayacaktır. 

Anlaşılacağı gibi bataryanın pozitif ucu tarafından çekilen bir elektron 
negatif ucu tarafından verilerek devre kendi içinde dengede sağlanması 
sağlanmakta ve bir elektrik akımı oluşmaktadır. 

N-tipi yarı iletken içindeki serbest elektronlar yapı içinde hareket 
ederek elektron alma-verme işinde, elektron–boşluk işlemlerinde yer 
alırlar ve elektron akışının artmasına katkıda bulunurlar. 
Boşluk hareketini burada detaylı olarak açıklamayacağım. 

Bilinmesi yeterli olan nokta boşlukların yarı iletken içinde pozitif  
kenarından negatif kenarına kadar olması, elektron hareketininse  
bataryanın negatif ucundan pozitif ucuna kadar olmasıdır. 


P Tipi Yarı İletken içinde İletim: 
P tipi yarı iletken içindeki çoğunluk taşıyıcıları boşluklardır. Boşluklar 
acceptor (verici) katkı atomları ve çevre ısısı etkisi ile elektron-boşluk 
çiftleri tarafından oluşturulur. 

 
S anahtarı kapatıldığı zaman yarı iletkenin sol tarafı negatif, sağ tarafı ise 
pozitif olarak yüklenir. (1) A atomunun elektron boşluk çiftinin boşluğu 
batarya tarafından gelen bir elektronu çeker. (2) Dengesi bozulan 
A atomunun kristal içine bıraktığı elektron B atomunun elektron boşluk çiftinin 
boşluğu tarafından çekilir. Bu işlem C ve D atomları ile de tekrar edilerek 
elektron bataryanın pozitif ucu tarafından çekilir. Burada çoğunluk taşıyıcısı 
olan boşluklar kristal içinde, elektronları taşıyan bir araba gibi 
davranmaktadır. 

Acceptor atomlarının oluşturduğu serbest boşluklar yarı iletkenin 
iletkenliğinin artmasına katkıda bulunmaktadır. 

Özetleyecek olursak, N tipi yarı iletken içinde akım taşıma için  
elektronlar P tipi yarı iletken içinde ise boşluklar tarafından  
gerçekleştirlmektedir.  
Gerek N gerekse P tipi yarı iletken içinde elektron ve boşluk  
hareketleri  olmakta, iletkenler üzerinde ise sadece elektronlar  
hareket etmektedir. 

Değerli arkadaşlarım, saf N yada P tipi iletken üretmek mümkün değildir
Bu denenle çok çok az miktarda da olsa  N tipi yarı iletken içinde serbest 
boşluklar P tipi yarı iletken içinde de serbest elektronlar vardır. 
Bunlar (daha sonraki konularda anlatacağım konularda geçecek) 
sızıntı akımlarına neden olmaktadır. 

Önümüzdeki sayıda P ve N yarı iletkenleri yanyana koyup neler olduğunu 
ve bu birleşmeye eletrik uygulayarak neler olduğunu anlatacağım. 

Önümüzdeki sayıda görüşmek üzere iyi günler dilerim.