Ana Sayfa
Antrak Gazetesi
Eski Sayılar
Antrak Ana Sayfası
Yorumlariniz ve Sorularınız için mail adresimiz.
 
 
İnternette İlk  
Türk Amatör Telsiz Gazetesi

Temel Elektronik

 
 
Şahin Küliğ (TA2CCS) 
TA2CCS Şahin Küliğ 
E-Mail: ta2ccs@antrak.org.tr 

Geçen sayımızda anlattığım PN Bağlantısının elektronikteki uygulamaları ile 
çok sık karşılaşmaktayız. Pek çok uygulamada PN bağlantısı DİYOT olarak 
karşımıza çıkmaktadır. Diyotların pek çok türü olduğu için bunların hepsinin 
fiziksel çalışma teorilerini anlatmak yerine önce elektriksel özelliklerini sonra 
da uygulama şeklini sizin sabır sınırlarınız içinde kalmaya çalışarak 
anlatacağım. Sırası gelmişken bir tavsiyem olacak. Arkadaşlar elektronikteki
gelişme çok büyük bir hızla olmaktadır. Bu nedenle her hangi bir malzemenin
iç çalışmasını detaylı olarak öğrenmek için zaman kaybetmeyin. Sadece size
fikir verecek kadar öğrenmeye çalışın. Elektronik malzemeyi sadece 
bacakları olan bir kutu olarak kabul edin. Fakat fonksiyonlarını ve ne işe 
yaradığını öğrenmek için KATALOG KULLANMAYI çok iyi öğrenin. 
Kataloglarda yer alan sembol, terim ve grafiklerin ne anlama geldiğini  
ve nasıl kullanılacağını öğrenin. 

Diyot biraz önce de söylediğim gibi bir PN bağlantısından oluşur. P tipi yarı 
iletkenin bulunduğu alana ANOD, N tipi yarı iletkeninin bulunduğu alana 
KATOD denilir. Üzerinden geçen elektrik akımı anottan katoda doğrudur. 

  

 

Düşük güçlü diyotlar cam, plastik gibi kılıflara sahip olup yüksek güçlü olanları
ısıya dayanıklılığı sağlamak için metal yada seramik kılıflar içindedir. 
Diyotların fiziksel kılıfları silindirik, dikdörtgen yada şaseye vidalanır türde 
olabilir. Bütün diyotlarda dış kılıfı üzerinde katot ucunu gösteren bir işaret 
vardır. Küçük diyotlarda katot ucuna yakın bir bant bulunur. Yüksek güçlü 
metal kılıflı diyotların metal kılıfları katot olup diğer ucu anod dur. Köprü 
diyotların içinde dört adet diyot oldugu için üzerlerinde ya uçlarını da 
gösterecek şekilde sembolleri yada bağlantı volajlarının polariteleri 
gösteren +, - gibi semboller vardır. 

Bir diyodun anodunu pozitif gerilime, katodunu negatif gerilime bağlarsak 
üzerinden akım geçer (IF). Buna diyoddun düz biaslanması denir. Diyodun 
adonuna negatif gerilim, katoduna pozitif gerilim verirsek üzerinden akım 
akmaz (aslında ihmal edilebilir değerde çok az akım akar). 

Şimdi diyot karakteristiğini inceleyelim. 

Volt - Amper karakteristiği 

Volt - Amper Karakteristiği aşağıdaki şekilde gösterilmiştir. Bu eğri diyot 
düz biaslandığı zaman elde edilen eğridir. 

  
  

  

 Bu eğriyi elde etmek için gerekli devre şekli aşağıdadır.  

  
 

     
Devreyi kurup gerilim kaynağını yavaş yavaş  arttırdığımızda okuduğumuz 
voltaj ve akım değerlerini bir grafik kağıdı üzerinde işaretleyelim. V gerilimi 
0V olduğonda VF gerilimi ve IF akımı sıfır olacaktır. Gerilim kaynağını 
yavaşça artırdığımızda diyot akımı IF çok az olarak artacaktır. VF gerilimi, PN 
bağlantısının engel gerilimini aşacak büyüklükte olduğu zaman diyot 
akımı IF ani olarak yükselmeye başlar. Diyot akımının ani olarak yükselmeye 
başladığı voltaj değerine Cut In gerilimi, OFFSET Gerilimi, Threshold  
Gerilimi gibi isimler verilir. Bu voltaj değeri örnek olarak germanyum diyotlar 
için yaklaşık VD=0,2V silisyum diyotlar için yaklaşık VD=0,6V kadardır. 
VF gerilimi VD geriliminin çok fazla üzerine çıkaracak olursak IF akımı çok 
fazla artar ve diyot ısınıp bozulup. Bunu önlemek için diyoda akım sınırlayıcı 
seri bir direnç konabilir yada başka bir anlatımla diyot üzerinden kaloğunda 
tavsiye edilen değerden fazla akım geçirmemek gereklidir. 

Diyot ters biaslandığı zaman VR pratikte akım geçirmez olarak kabul edilir. 
Gerçekte ise diyodun içindeki kristal yapının sahip olduğu azınlık 
taşıyıcılarından dolayı çok küçük bir akım IR geçer. IR akımı VR arttığı zaman 
ve ısı arttığı zaman çok azda olsa yükselir. Bir diyodun ters biasdaki V-I 
karakteristiği aşağıdaki şekilde gösterilmiştir. 
 
 
 

 

Şekilde de görüldüğü gibi VR voltajı fazlaca yükseltilip VBR voltajı aşıldığı 
zaman IR akımı aniden ve çok fazla artar. Bu durumda normal bir diyotta VR 
voltajı azaltılsa bile IR akımı azalmaz. Artık diyot bozulmuştur. Ters gerilimle 
diyodu bozan bu gerilime VBR KIRILMA (Break Down) voltajı adı verilir. Bir 
örnekle bunu açıklayalım. 1N4007 diyodunun kataloğuna baktığımız zaman 
1000V ve 1Amp. değerlerini görürüz. Buradaki 1000V değeri 
uygulanabilecek en çok ters gerilim değeridir. Bu, özellikle alternatif akım 
uygulamalarında önem kazanır. Diyodun iki ucuna doğru bias olarak 1000V 
verecek olursak geriye biraz kül ve duman kalır. 1 Amper ise diyot üzerinden 
geçebilecek en çok akım değeridir. 

Kırılma diyotlarda iki şekilde gerçekleşir. Bu, diyodun kullanım amacına 
göre fabikada imalat sırasında yapımcıları tarafından dikkate alınır. 
Birincisi, çığ (Avalanche) kırılması. Diyoda yüksek ters bias uygulandığında 
diyot üzerinden geçen akım çığ gibi artarak diyodu bozar. Bir üst paragrafta 
anlatığım olay gerçekleşir. 
İkincisi, Zener kırılmasıdır. Zener kırılması özelliğine sahip diyotlarda yüksek 
ters bias uygulandığında, diyot üzerinden geçen akım artsa bile diyot 
üzerindeki voltaj sabit kalır. Bu özelliğe sahip diyotlara ZENER DİYOT 
denilip voltaj düzenleyici (regülatör) olarak kullanılır. 
 

Değerli arkadaşlarım diyotların pek çok uygulaması vardır. Bunların tamamını
bu sayfada anlatmak mümkün değildir. Bunlardan  bazılarını sırası geldikçe, 
bazılarınıda hemen anlatmaya başlayacağım. Bazılarınıda sizin yorumlayarak 
bulmanızı isteyeceğim. Size sorduklarımı klasik öğrenciler gibi bir bilene 
sormanızı istemem. Sadece anlattıklarımla ve sizin yorumlamanızla bulmaya 
çalışmanızı istiyorum. 
 

Önümüzdeki ay temel diyotlu devrelerden örnekler vererek açıklayacağım. 
Görüşmek üzere iyi günler dilerim.