Ana Sayfa
Antrak Gazetesi
Eski Sayılar
Antrak Ana Sayfası
Yorumlariniz ve Sorularınız için mail adresimiz.


İnternette İlk 
Türk Amatör Telsiz Gazetesi

Temel Elektronik

 

Şahin Küliğ (TA2CCS)
TA2CCS Şahin Küliğ
E-Mail: ta2ccs@antrak.org.tr
 
İŞLEMSEL YÜKSELTEÇLER – 3:

İşlemsel Yükselteç Devreleri:

3-Eviren Yükselteç (inverting amplifier)

 Aşağıdaki şekil bir "eviren" yükselteç devresidir. Burada evirenin anlamı giriş sinyalini ters çevirmek anlamında kullanılmaktadır. Devre basitleştirilmek amacı ile besleme gerilimleri olmadan çizilmiştir. 


 
 

Şekildeki R1, giriş direnci ve R2 geri besleme direncidir. Hatırlarsanız ideal işlemsel yükseltecin kazancı sonsuz, pratikte ise çok yüksekti. Devrenin çıkış voltajı e2;

e2= e x Ao   idi.

O zaman e;

e= e2 / Ao   Ao sonsuz olursa e giriş voltajı yani işlemsel yükseltecin iki girişi arasındaki voltaj 0V olur. Bunu anlamı, eviren yükselteçte + girişi toprağa bağlı olduğundan, + ve - giriş arasındaki voltaj da 0V olduğundan - girişte 0V yada toprak voltajında olur. Buna görünürde toprak "vitual ground" denir. Aslında hiçbir işlemsel yükseltecin açık döngü kazancı "Ao" değildir. Fakat pratikte bu değer zaten çok fazla olduğu için "e" voltajı 0V olarak kabul edilir. İşlemsel yükseltecin giriş direncini sonsuz yada çok yüksek olduğunu da unutmamak gereklidir. 

Devrenin girişine bir e1 giriş voltajı uygulandığında R1 üzerinden akan i1 akımı aynı zamanda ve aynı değerde R2 üzerinden i2 olarak akacaktır. Yani i1=i2

i1= (e1-e) / R1

i2= (e - e2) / R2

i1 = i2   olduğu için;

(e1-e) / R1 = (e - e2) / R2    olur.

Eğer açık döngü kazancı Ao sonsuz yada çok büyük olduğu için e=0 kabul edilirse;

e1 / R1 = -e2 / R2   olur. 

Devrenin gerilim kazancı A "çıkış gerilimi / giriş gerilimi" olduğundan;

e2 / e1 = -R2 /R1  yada 

A= - R2/R1  dir.

Buradaki " - " işaretinin anlamı, çıkışın girişe göre evirilmiş hali "inverted" olmasıdır.

Yani, girişe uygulanan sinyal R2/R1 kadar büyütülür, fakat sinyalin işareti giriş sinyalinin tersi olur.

Devrenin giriş direnci;

Rin = e1 / ( ( e1 - e) / R1),   eğer "e" sıfır kabul edilirse,

Rin = e1 / e1 / R1,

Rin = R1    bulunur.

Basit bir örnek yapacak olursak, yukarıdaki devrede R2 = 56K ve R1 = 1.2K olursa devrenin kazancı;

A = 56 / 1.2

A= 46,7   bulunur.
 
 

4-Evirmeyen Yükselteç " non-inverting amplifier"

Aşağıdaki şekilde "evirmeyen" bir yükselteç görülmektedir. Evirmeyen yükselteçin çıkışındaki sinyalin işareti girişi ile aynı yöndedir.


 
 

Bu devrede de "e" gerilimi işlemsel yükseltecin giriş direncinin çok yüksek olmasından dolayı 0V varsayılır. Bu durumda R2 ve R1 dirençlerinin birleştiği "A" noktasındaki gerilim değeri "e1" giriş gerilimine eşit olur. Zaten işlemsel yükseltecin yada bu devrenin giriş empedansı çok yüksel olacağı için e1 gerilimi veya "A" noktasındaki gerilim işlemsel yükseltecin içine bir akım akıtamaz. Bu nedenle R2 üzerindeki akım R1 üzerindeki akıma eşittir. Bunları formüllerle yazarsak;

i1 = (e2 - e1) / R2      i2 = e1 / R1

i1 = i2

(e2 - e1) / R2 = e1 / R1

Gerilim kazancı A;

e2 / e1 = (R1 + R2) / R1

e2 / e1 = 1 + ( R2 / R1),   A = 1 + ( R2 / R1)    olarak bulunur.

İki örnek yapalım.

1- Yukarıdaki şekilde R2= 56K ve R1= 1.2K olsun. Devrenin kazancı;

A = 1 + ( R2 / R1)

A = 1 + ( 56 / 1.2)

A = 47.7 olarak bulunur.

2- Yukarıdaki şekilde R2=0 "kısa devre" ve R1= sonsuz "açık devre" olsun. Kazanç;

A = 1 + ( R2 / R1)

A = 1 + ( 0 / ¥)

A = 1   olur.

Zaten, bu şekildeki devre aslında bir gerilim izleyicidir. Yada başka bir deyişle, evirmeyen yükselteç gerilim izleyicinin genel halidir.

Önümüzdeki ay görüşmek üzere.