Ana Sayfa
Antrak Gazetesi
Eski Sayılar
Antrak Ana Sayfası
Yorumlariniz ve Sorularınız için mail adresimiz.


İnternette İlk 
Türk Amatör Telsiz Gazetesi

Temel Elektronik

 

Şahin Küliğ (TA2CCS)
TA2CCS Şahin Küliğ
E-Mail: ta2ccs@antrak.org.tr
 
İŞLEMSEL YÜKSELTEÇLER – 4:

İşlemsel Yükselteç Devreleri:

5-Toplayıcı Yükselteç (summing amplifier)

İşlemsel yükselteçlerin asıl kullanılma nedenleri yazının 1. bölümünde de anlattığım gibi sağladığı olanaklardan kaynaklanmaktadır. Bunlardan en önemlisi giriş empedansının çok yüksek, çıkış empedansının küçük olmasından kaynaklanmaktadır. Bu nedenlerle bağlandıkları devreleri yüklemeden yani asıl özelliğini bozmadan çıkışına bağlanan devreye aktarılmasıdır. Toplatıcı yükseltecin asıl özelliği olan "toplama" işlemi aslında devrenin girişinde olan dirençlerle yapılan devredir. Bundan sonra konu olacak başka devrelerde birtakım RC devrelerinin esas özellikleridir. Bu kısa açıklamadan sonra gelelim devremize.

Daha önceki devrelerde de anlattığım gibi işlemsel yükseltecin iki girişi arasındaki voltaj farkı sıfır volt ve bu özellikten dolayı eviren girişi de sıfır volt "yaklaşık olarak" olacaktır. O zaman devrenin giren ve çıkan akımlarını yazacak olursak ki bu akımlar birbirine eşit olacaktır;

(e1/R1)  + (e2/R2) = - (e3/R3)     yada,

e3 = - [((R3/R1) e1) + ((R3/R2) e2)]    olacaktır.

Eğer R1 = R2 olursa ve buna R dersek

e3 = - R3/R (e1 + e2)    olur.

Eğer R1 = R2 = R3 ise ve buna R dersek, o zaman;

e3= - (e1 + e2) olacaktır. 

Görüldüğü gibi eğer iki gerilimi sadece "toplayacaksak" yukarıdaki devrede bütün dirençleri eşit tutmak yeterli olacaktır. 
 
 

6-Çıkartıcı Yükselteç (subtracting amplifier)

Yukarıdaki şekilde görülen çıkartıcı yükseltecin farklı görülen özelliği giriş uçlarından herhangi birisinin toprağa bağlı olmamasıdır. Bu nedenle her iki giriş ucu arsındaki voltaj farkı sıfır volt olsa bile görünürde topraklı olmamasıdır. Giriş uçları arasında voltaj farkı olamaması nedeniyle giriş uçlarındaki gerilimlere e3 diyebiliriz. Bu nedenle;

(e1 + e3) / R1 = (e3 - e4) / R2   ve,

(e2 - e3) / R1 = e3 / R2   olur.

Yukarıdaki denklemlerin her iki tarafından e3 çıkartılıra ( denklemlerin değeri değişmeyecektir);

e4 = (R2 / R1) (e2 - e1)   yazılır.

Eğer, R1 = R2 olursa ve biz buna R dersek;

e4 = e2 - e1    olur ki bu da  girişler arasındaki farkı gösterir.

Çıkartıcı yükselteç özellikle doğrusal voltaj regülatörlerinde kullanılır. Giriş gerilimlerinden biri örneğin e1 referans voltajı olarak e2 ise çıkış voltaj ucuna bağlanarak kullanılır. Bu durumda devre çıkış voltajı ile referans voltajını sürekli olarak karşılaştırır. Çıkış voltajında herhangi bir voltaj farklılığı olursa aradaki voltaj hata olarak algılanır ve voltaj farkı kadar çıkış voltajı değiştirilir.

Çıkartıcı yükselteç aslında eviren ve evirmeyen yükselteçlerin birleştirilmesinden oluşturulmuştur. Fakat farklı iki yükseltecin giriş empedansları da farklıdır. Şekildeki devrede R1 = R2 olsun. Evirmeyen girişteki direnç 2R olur. Yükseltecin eviren girişindeki empedans farklı hesaplanır. Çünkü e2 geriliminin etkisi söz konusudur. İşi fazla uzatmadan e1 girişindeki giriş direncini yazacak olursak;

Rin (e1) = ((e2 / 2) R1) / ((e2 / 2) - (e2 / 2))

Rin (e1) = ¥  olur.

Görüldüğü gibi bu uç da giriş empedansı sonsuzdur.

Önümüzdeki ay işlemsel yükselteçlerle ilgili açılamalara devam edeceğiz.

Önümüzdeki ay görüşmek üzere...