Birçoğumuzun programlamaya başlaması BASIC ve sonrasında Visual Basic ile olmuştur. Gerek yeni başlayacak arkadaşlarımız için gerekse daha önce VB projeleri geliştirmiş arkadaşlarımız için bir kılavuz niteliği taşıyacak olan bu makalemizde Gambas isimli programı tanıtmaya çalışacağım. Pardus depoların da diğer dağıtımlarda olduğu gibi birçok yazılım geliştirme aracı, kütüphane ve IDE araçları mevcut. Gambas programı da bunlardan biridir.
Gambas yazılımı Visual Basic kodlarına benzer kod yapısı kullanıyor. Tabi Visual Basic kodlarından farkları da mevcuttur. Kolay veritabanı bağlantıları ve birçok veritabanını desteklemesi Gambas programının artılarıdır. Veritabanı desteği için yapmanız gereken tek şey, ilgili pisi paketlerini kurmak olacaktır. Doğal olarak Gambas IDE’yi de kurmamız gerekiyor. Gambas, Qt ve GTK kütüphanelerine, XML sistemini destekleyen paketlere sahip olduğu gibi birçok işlev için farklı paketlere de sahip.Yapmanız gereken, pisi depolarından “Gambas” kelimesini aratarak gelen paketlerden ihtiyacınız olanları kurmak.
Gambas programının genel kullanımı son derece basittir. Paketleri kurduktan sonra Programlar -> Geliştirme yolu altında “Gambas II Tümleşik Geliştirme Ortamı” adıyla menümüzdeki yerini alıyor. İlk çalıştırdığınızda küçük bir pencere içerisinde projeler ile ilgili işlemler gelecek. Eğer “gambas2- examples” paketini kurduysanız, gelen penceredeki örnekler bölümünde birkaç kategoride yapılmış örneklere ulaşabilirsiniz. Böylece örnekleri inceleyerek Gambas dil yapısını kolayca öğrenebilirsiniz.
Yeni bir proje başlattığınızda karşınıza birçok bileşen ve uygulama türünden seçim yapmanızı isteyen bir ekran gelecek. Bu pencerede göreceğiniz gibi Gambas, Qt Grafik uygulamasından, CGI uygulamalarına kadar birçok proje geliştirmenize imkan veriyor. Proje türümüzü seçtikten sonra bir de kullanacağımız bileşenleri seçmemiz gerekiyor. Bu bileşenler sayesinde projemiz içerisinde kullanacağımız uygulama kütüphanelerini ekliyoruz. Son derece basit ve hızlı bir işlem. Bu adımdan sonra projemizin kaydedileceği dizini seçiyoruz ve bir sonraki adımda projemize “Ad ve Başlık” bilgilerini girerek projemizi oluşturuyoruz.
Gambas ekranımızda Proje, Özellikler, Alet Kutusu gibi bölümler ile Form ve Kod alanının görüneceği ana bölüm bulunuyor. Ayrıca;
Form alanımıza düğme, sürgü gibi araçları eklemek çok basittir. Araçlar kutusundan eklemek istediğiniz aracı seçtikten sonra farenizle form alanında sürükle-bırak metoduyla aracın boyutunu belirleyerek ekleyebilirsiniz. Eklediğiniz nesneye çift tıklayarak nesne ile ilgili kod alanına giriş yapabilirsiniz. Açılan her pencere ana bölümde sekme olarak görünecektir. Böylece sekmeler arasında rahatlıkla dolaşmanız mümkün.
Yaptıklarımızı denemek için F5 ya da “Hata ayıkla -> Çalıştır” yolunu izleyerek projemizi çalıştırıyoruz. Aynı şekilde menülerin altında bulunan “Görev Çubuğu” üzerinde bulunan düğmeleri de kullanmamız mümkün. Projemizi derlemek, çalıştırılabilir olarak kaydetmek ya da kurulum oluşturmak için Proje menüsünü kullanıyoruz. Proje menüsü altında bulunan “Make” menüsünde temel olarak üç özellik bulunuyor. Bunlar;
Gambas programından genel anlamda bahsettiğimize göre şimdi küçük bir uygulama yapıp ilk Gambas projemizi çalıştırılabilir olarak kaydedelim ve birkaç kodlama örneğini görerek kod yapısını görelim. Yapacağımız uygulama içerisinde iki adet metin kutusu ve bir düğme olacak. İşlem ise ilk metin kutusuna gireceğimiz girdiyi ikinci metin kutusuna düğme yardımıyla aktarmak olacak.
Şimdi hep birlikte benzerini sizlerle yapalım. Dosya menüsünden yeni bir proje açıp, “Graphical application” türünü seçip “Next” düğmesiyle bir sonraki adıma geçelim. Bu adımda projemizin kaydedileceği dizini seçerek adımları takip etmeye devam ediyoruz. Üçüncü adımda projemize bir ad ve başlık veriyoruz. Bu noktada ad verirken Türkçe karakter kullanmamaya dikkat ediyoruz. Artık projemizi oluşturmuş bulunuyoruz.
Proje tarayıcısından “FMain” adlı formumuzu çift tıklayıp formun açılmasını sağlıyoruz. Eğer alet kutumuz görünür değilse F6 ya da “Görünüm > Alet Kutusu” yoluyla görünür hale getiriyoruz. Daha sonra formumuza iki adet metin kutusu ve bir adet düğme ekliyoruz.
Eklediğimiz araçları isteğinize göre ekrana yerleştiriyoruz. Daha sonra metin kutularımızın içerisinde yazan “TextBox1” yazılarını silmek için, metin kutumuzu seçip özellikler alanından “Text” özelliğinin karşısında yazan “TextBox1” yazılarını siliyoruz. Bu işlemi her bir metin kutusu için tekrarlıyoruz. Aynı şekilde düğmemizin üzerinde bulunan “Button1” yazısının yerine projemize uygun olarak “Aktar” yazıyoruz. Butonumuza çift tıklayarak kod alanımızı açıyoruz ve kod alanımıza aşağıdaki kodları yazıyoruz:
PUBLIC SUB Button1_Click()
TextBox2.Text = TextBox1.Text
END
Bu işlemden sonra kod sayfamızda aşağıdaki gibi bir görüntü olacaktır;
Başlangıç olarak genel anlamda mantığı anlamak için kolay bir uygulama yaptık. Şimdi bu uygulamayı çalıştırılabilir olarak kaydedelim. “Proje -> Make -> Executable...” yolunu izliyoruz. Çalıştırılabilir dosyanın kaydedileceği dizini seçiyoruz. Daha sonra “Tamam” düğmesiyle işlemi sonlandırıyoruz. Artık çalıştırılabilir dosyayı kaydettiğimiz dizine giderek projemizin “projeadi.gambas” şeklinde kaydedildiğini görüyoruz.
Çalıştırılabilir dosyamızın çift tıklamayla çalışması için Tasma aracılığı ile ufak bir ayar yapmamız gerekiyor. Tasmayı açıyoruz ve sol tarafta bulunan “Masaüstü Seçenekleri” bölümüne geliyoruz. Ana bölümde “Dosya İlişkileri”ne tıklıyoruz ve karşımıza dosya ilişkileri ile ilgili bölüm geliyor. Bu bölümde sol alt tarafta “Geri” düğmesinin hemen üstünde “Ekle…” düğmesi var. Bu butona bastığımızda Grup ve Tür adı olmak üzere iki bölümden oluşan küçük bir pencere açılıyor. Grup olarak “Application” seçip tür adına da gambas yazıyoruz ve ekle diyerek ekliyoruz.
Yapmamız gereken bir adım daha kaldı. “Dosya adı kalıbı bul” alanına gambas yazarak oluşturduğumuz kalıbı bulup seçiyoruz. Hemen sağ tarafta “Dosya Adı Kalıpları” başlıklı bir alan mevcut. Buraya hemen “Ekle…” düğmesine bastığımızda gelen pencereye *.gambas yazıyoruz ve “Tamam” düğmesine basıyoruz. Ardından biraz alt tarafta kalan “Uygulama Tercih Sırası” başlıklı alanda bulunan “Ekle…” düğmesine basıyoruz. Karşımıza “Birlikte Aç” ekranı geliyor. Burada bulunan satıra /usr/bin/gbr2 yazıyoruz ve tamam tuşuna basarak işlemi sonlandırıyoruz. Artık tüm Gambas çalıştırılabilir dosyalarımızı çift tıklamayla çalıştırabiliriz. Kısaca Gambas ile bir projenin nasıl oluşturulduğunu, Gambas ortamını ve çalıştırılabilir dosyanın nasıl yapıldığını inceledik. Gambas ile yapabilecekleriniz bunlarla sınırlı olmadığını bilmenizi isterim. Önünüzdeki tek engel sizin düşünceniz olacaktır. Eğer hayal edebiliyorsanız Gambas’ta o projeyi yapabilirsiniz.
Makalemiz dışında Gambas dili ile ilgili ayrıntılı bilgiye aşağıdaki adreslerden ulaşabilirsiniz.
http://gambas.sourceforge.net/
http://gambasdoc.org/help
http://gambasforge.com
Gambas yazılımı Visual Basic kodlarına benzer kod yapısı kullanıyor. Tabi Visual Basic kodlarından farkları da mevcuttur. Kolay veritabanı bağlantıları ve birçok veritabanını desteklemesi Gambas programının artılarıdır. Veritabanı desteği için yapmanız gereken tek şey, ilgili pisi paketlerini kurmak olacaktır. Doğal olarak Gambas IDE’yi de kurmamız gerekiyor. Gambas, Qt ve GTK kütüphanelerine, XML sistemini destekleyen paketlere sahip olduğu gibi birçok işlev için farklı paketlere de sahip.Yapmanız gereken, pisi depolarından “Gambas” kelimesini aratarak gelen paketlerden ihtiyacınız olanları kurmak.
Gambas programının genel kullanımı son derece basittir. Paketleri kurduktan sonra Programlar -> Geliştirme yolu altında “Gambas II Tümleşik Geliştirme Ortamı” adıyla menümüzdeki yerini alıyor. İlk çalıştırdığınızda küçük bir pencere içerisinde projeler ile ilgili işlemler gelecek. Eğer “gambas2- examples” paketini kurduysanız, gelen penceredeki örnekler bölümünde birkaç kategoride yapılmış örneklere ulaşabilirsiniz. Böylece örnekleri inceleyerek Gambas dil yapısını kolayca öğrenebilirsiniz.
Yeni bir proje başlattığınızda karşınıza birçok bileşen ve uygulama türünden seçim yapmanızı isteyen bir ekran gelecek. Bu pencerede göreceğiniz gibi Gambas, Qt Grafik uygulamasından, CGI uygulamalarına kadar birçok proje geliştirmenize imkan veriyor. Proje türümüzü seçtikten sonra bir de kullanacağımız bileşenleri seçmemiz gerekiyor. Bu bileşenler sayesinde projemiz içerisinde kullanacağımız uygulama kütüphanelerini ekliyoruz. Son derece basit ve hızlı bir işlem. Bu adımdan sonra projemizin kaydedileceği dizini seçiyoruz ve bir sonraki adımda projemize “Ad ve Başlık” bilgilerini girerek projemizi oluşturuyoruz.
Gambas ekranımızda Proje, Özellikler, Alet Kutusu gibi bölümler ile Form ve Kod alanının görüneceği ana bölüm bulunuyor. Ayrıca;
- Görünüm menüsünden bu pencerelerin görünürlüklerini değiştirebilirsiniz.
- Proje bölümünde, projemiz içerisinde bulunan dosya, sınıf, modül ve verileri görebilirsiniz. Başka bir deyişle “proje tarayıcısı” da diyebiliriz.
- Oluşturduğumuz bir form ya da nesnenin adı, başlığı, boyutu gibi nitelikleri Özellikler bölümünden değiştirip ayarlayabilirsiniz.
- Araçlar kutumuz ise bize Formlarımızda kullanacağımız metin kutusu, açılır kutu, veritabanı nesneleri gibi araçları beş farklı sekme eşliğinde sunuyor.
- Form, modül ve sınıf ekleme işlemini “Proje” alanında sağ tıklayarak gelen menüden yapabilirsiniz.
- Gambas programının, can alıcı noktaları Türkçe olduğundan ve her geçen gün yerelleştirilmesi daha da ilerlediğinden çok rahatlıkla anlaşılabilir bir kullanıma sahip olduğunu fark edeceksiniz.
Form alanımıza düğme, sürgü gibi araçları eklemek çok basittir. Araçlar kutusundan eklemek istediğiniz aracı seçtikten sonra farenizle form alanında sürükle-bırak metoduyla aracın boyutunu belirleyerek ekleyebilirsiniz. Eklediğiniz nesneye çift tıklayarak nesne ile ilgili kod alanına giriş yapabilirsiniz. Açılan her pencere ana bölümde sekme olarak görünecektir. Böylece sekmeler arasında rahatlıkla dolaşmanız mümkün.
Yaptıklarımızı denemek için F5 ya da “Hata ayıkla -> Çalıştır” yolunu izleyerek projemizi çalıştırıyoruz. Aynı şekilde menülerin altında bulunan “Görev Çubuğu” üzerinde bulunan düğmeleri de kullanmamız mümkün. Projemizi derlemek, çalıştırılabilir olarak kaydetmek ya da kurulum oluşturmak için Proje menüsünü kullanıyoruz. Proje menüsü altında bulunan “Make” menüsünde temel olarak üç özellik bulunuyor. Bunlar;
- “Executable” seçeneği ile projemizi çalıştırılabilir olarak kaydedebiliriz.
- “Source Archive” seçeneği ile projemizin kaynak kodlarını arşiv dosyası olarak kaydedebiliriz.
- “Installation package...” ile de yedi adımda projemizi kurulabilir paket olarak kaydedebiliriz.
Gambas programından genel anlamda bahsettiğimize göre şimdi küçük bir uygulama yapıp ilk Gambas projemizi çalıştırılabilir olarak kaydedelim ve birkaç kodlama örneğini görerek kod yapısını görelim. Yapacağımız uygulama içerisinde iki adet metin kutusu ve bir düğme olacak. İşlem ise ilk metin kutusuna gireceğimiz girdiyi ikinci metin kutusuna düğme yardımıyla aktarmak olacak.
Şimdi hep birlikte benzerini sizlerle yapalım. Dosya menüsünden yeni bir proje açıp, “Graphical application” türünü seçip “Next” düğmesiyle bir sonraki adıma geçelim. Bu adımda projemizin kaydedileceği dizini seçerek adımları takip etmeye devam ediyoruz. Üçüncü adımda projemize bir ad ve başlık veriyoruz. Bu noktada ad verirken Türkçe karakter kullanmamaya dikkat ediyoruz. Artık projemizi oluşturmuş bulunuyoruz.
Eklediğimiz araçları isteğinize göre ekrana yerleştiriyoruz. Daha sonra metin kutularımızın içerisinde yazan “TextBox1” yazılarını silmek için, metin kutumuzu seçip özellikler alanından “Text” özelliğinin karşısında yazan “TextBox1” yazılarını siliyoruz. Bu işlemi her bir metin kutusu için tekrarlıyoruz. Aynı şekilde düğmemizin üzerinde bulunan “Button1” yazısının yerine projemize uygun olarak “Aktar” yazıyoruz. Butonumuza çift tıklayarak kod alanımızı açıyoruz ve kod alanımıza aşağıdaki kodları yazıyoruz:
PUBLIC SUB Button1_Click()
TextBox2.Text = TextBox1.Text
END
Bu işlemden sonra kod sayfamızda aşağıdaki gibi bir görüntü olacaktır;
Başlangıç olarak genel anlamda mantığı anlamak için kolay bir uygulama yaptık. Şimdi bu uygulamayı çalıştırılabilir olarak kaydedelim. “Proje -> Make -> Executable...” yolunu izliyoruz. Çalıştırılabilir dosyanın kaydedileceği dizini seçiyoruz. Daha sonra “Tamam” düğmesiyle işlemi sonlandırıyoruz. Artık çalıştırılabilir dosyayı kaydettiğimiz dizine giderek projemizin “projeadi.gambas” şeklinde kaydedildiğini görüyoruz.
Çalıştırılabilir dosyamızın çift tıklamayla çalışması için Tasma aracılığı ile ufak bir ayar yapmamız gerekiyor. Tasmayı açıyoruz ve sol tarafta bulunan “Masaüstü Seçenekleri” bölümüne geliyoruz. Ana bölümde “Dosya İlişkileri”ne tıklıyoruz ve karşımıza dosya ilişkileri ile ilgili bölüm geliyor. Bu bölümde sol alt tarafta “Geri” düğmesinin hemen üstünde “Ekle…” düğmesi var. Bu butona bastığımızda Grup ve Tür adı olmak üzere iki bölümden oluşan küçük bir pencere açılıyor. Grup olarak “Application” seçip tür adına da gambas yazıyoruz ve ekle diyerek ekliyoruz.
Yapmamız gereken bir adım daha kaldı. “Dosya adı kalıbı bul” alanına gambas yazarak oluşturduğumuz kalıbı bulup seçiyoruz. Hemen sağ tarafta “Dosya Adı Kalıpları” başlıklı bir alan mevcut. Buraya hemen “Ekle…” düğmesine bastığımızda gelen pencereye *.gambas yazıyoruz ve “Tamam” düğmesine basıyoruz. Ardından biraz alt tarafta kalan “Uygulama Tercih Sırası” başlıklı alanda bulunan “Ekle…” düğmesine basıyoruz. Karşımıza “Birlikte Aç” ekranı geliyor. Burada bulunan satıra /usr/bin/gbr2 yazıyoruz ve tamam tuşuna basarak işlemi sonlandırıyoruz. Artık tüm Gambas çalıştırılabilir dosyalarımızı çift tıklamayla çalıştırabiliriz. Kısaca Gambas ile bir projenin nasıl oluşturulduğunu, Gambas ortamını ve çalıştırılabilir dosyanın nasıl yapıldığını inceledik. Gambas ile yapabilecekleriniz bunlarla sınırlı olmadığını bilmenizi isterim. Önünüzdeki tek engel sizin düşünceniz olacaktır. Eğer hayal edebiliyorsanız Gambas’ta o projeyi yapabilirsiniz.
Makalemiz dışında Gambas dili ile ilgili ayrıntılı bilgiye aşağıdaki adreslerden ulaşabilirsiniz.
http://gambas.sourceforge.net/
http://gambasdoc.org/help
http://gambasforge.com